Zeemansliederen op de Twentse zandgrond
HENGELO - Zeemannenkoren uit Overijssel zongen zaterdag tijdens het Shantyfestival. Wat hebben Tukkers met de zee? Wel eens gehoord van de Enterse zomp? Dat was een platbodem (schip) dat vroeger, over het voormalige riviertje de Lee, van Enter het land invoer om producten te verhandelen.Datzelfde riviertje is de naamgever van de Lee-Sanghers, het eerste koor dat optreedt in het Expocenter in Hengelo. Organisator van het festival, Gerrit ter Harmsel, vertelt dat zijn koor ?iets met water en historie heeft?, maar weinig met de zee. ?In wezen komen die zeemansliederen allemaal op hetzelfde neer: ze gaan over thuiskomen bij moeder de vrouw. Stoere mannen met kleine hartjes. Kijk: daar hebben wij dus wel iets mee.? Het Enterse koor werd twee jaar geleden opgericht door mensen uit het katholieke kerkkoor die wel eens iets anders wilden zingen. ?Het is luchtig, met een vrolijke noot. De shantykoren zijn erg populair, ze vliegen als paddestoelen uit de grond in Overijssel.? Op het podium staan 68 Lee-Sanghers, allemaal in ouderwetse donkerblauwe ribbroeken met bretels over roodwit gestreepte blouses. E?n opa zingt samen met zijn kleinzoon een duet, de Zuiderzeeballade. De Lee-Sanghers dingen niet mee bij de prijsuitreiking omdat organisator Ter Harmsel in het koor zit. Op het festival met 1800 bezoekers, lopen overal groepjes mannen rond, elk koor in eigen tenue. Overal ruik je sigaren, zie je zangers met bodywarmers en zeemanspetten, bretels en geruite of gestreepte blouses en truien. Opvallend is ook het aantal (grijze) baarden en snorren. Het lijkt een mannenaangelegenheid, maar toch is er ook ??n vrouwenkoor en ??n gemengd koor. Het Zeebanket uit Okkebroek telde bij de oprichting in 2002 12 vrouwen, nu zijn dat er al 35. Op de vraag wat Okkebroekers met de zee hebben, zegt accordeoniste Eva Witmondt: ?Welke Nederlander heeft niets met de zee?? Het zijn gewoon hele ontspannen liedjes, die zeeballades, vindt oprichtster Marijke Groen.
Toch zijn er ook shantykoren bij die grotendeels uit (ex-)schippers bestaan. Willy Hillen heeft negentien jaar lang alle hoeken van de oceaan gezien, hij was onder meer walvisvaarder bij de Zuidpool. Nu hij met de Vut is zoekt hij zij heil bij Het Gaffeltuig uit Enschede, het oudste gezelschap in Twente. Hij heeft een wit baardje, witte broek en een blouse en pet in dezelfde kleur blauw, hij ziet eruit als een echte zeeman. ?Bij ons heeft bijna iedereen die liefde voor de zee, voor het varen.? Het Gaffeltuig is in 1996 ontstaan uit de watersportvereniging. De 25 mannen en 1 vrouw hebben bijna allemaal een zeilboot of motorboot in de haven van Enschede liggen. ?s Zomers vaart het grootste deel van de club uit over het Twentekanaal, richting de zee of over de binnenkanalen in Europa. Met vrouw en kinderen of met andere zeevaarders. ?Aan boord zingen we natuurlijk ook?, zegt Hillen. De gitaar wordt ?s avonds erbij gehaald, en de zeemansliederen klinken over het water. Enschede?r Herman Wiehink vertelt dat het koor ooit op die manier ontstaan is. ?Iemand pakte op vakantie met de watersportgroep spontaan de accordeon, en we begonnen te zingen. Er werd toen besloten om maar een koor op te richten.?
Thuis treden de meeste koren regelmatig op in bejaardentehuizen, op braderie?n, bij kerstmarkten en de doop van nieuwe schepen. Er is altijd een accordeonist, en meestal hebben de mannen en vrouwen van ??n koor dezelfde kleding aan. Er wordt niet alleen maar over de zee gezongen. Volgens De Kolksluuszangers uit Zwartsluis zou dat ook veel te saai zijn. ?Er zijn veel mooiere liedjes die niet over de zee gaan, bovendien zingen al die shantykoren hetzelfde. Wij doen ook wel Ierse nummers?, aldus Zwartsluiser Driessen. Op het festival in Hengelo zullen ze wel moeten. Net als veel andere shantyfestivals met een prijsuitreiking maak je meer kans om te winnen met het zingen van ?Cockles and Mussels?, ?Over de zoute zee? en ?I am sailing?.
Of als je ?De verzonken stad? bezingt, waarmee De Sjampiesingers uit Gramsbergen de eerste prijs hebben binnengesleept zaterdagavond. Tweede werden de Bornse Maten uit Borne, en als derden eindigden De kolksluuszangers uit Zwartsluis. Jan Pol uit Borne had zijn koor hoger ingeschat. ?Er lopen nog profeten rond; noteer maar vast dat we gaan winnen?, zei hij eerder die avond. Hij voelde het vast aan zijn water...
bron: Twentsche Courant Tubantia, 13-12-2004 
